इंडेक्सेशन (निर्देशांकन) म्हणजे काय आणि त्याचे फायदे काय आहेत?

इंडेक्सेशन (निर्देशांकन) ही एक अशी प्रक्रिया आहे ज्याद्वारे तुम्ही चलनवाढ विचारात घेतल्यानंतर मालमत्तेची किंमत वर्तमान किमतींवर आणण्यासाठी ठराविक कालावधीत मालमत्ता खरेदीची किंमत अनुक्रमित (समायोजित किंवा फुगवणे) करू शकता. महागाई निर्देशांकाची किंमत (CII) महागाईनंतर खरेदी केलेल्या युनिटची किंमत अनुक्रमित  किंवा समायोजित करण्यासाठी वापरली जाते.

वाटप केलेल्या युनिट्सची समायोजित किंमत समजून घेण्यासाठी, ज्या वर्षात या युनिट्सचे वाटप करण्यात आले होते त्या वर्षाच्या महागाई निर्देशांक किंमतीने ज्या युनिटची विक्री केली जाते त्या वर्षाच्या महागाई निर्देशांक किंमतीला आम्ही विभागतो आणि नंतर युनिट्स खरेदी केलेल्या वास्तविक किंमतीने आलेल्या संख्येचा गुणाकार करतो. हे वाटप केलेल्या युनिट्सची किंमत देईल जी दीर्घकालीन भांडवली नफ्याची गणना करण्यासाठी वापरली जाऊ शकते.

उदाहरणार्थ – श्री राम यांनी 2012-13 च्या आर्थिक वर्षात ₹16 ला हायब्रीड म्युच्युअल फंड XYZ चे 5000 युनिट्स खरेदी केले आणि नंतर ते 2018-19 च्या आर्थिक वर्षात ₹26 ला विकले. (कारण युनिट्स 36 महिन्यांपेक्षा जास्त काळ ठेवल्या गेल्यामुळे, हा व्यवहार इंडेक्सेशन (निर्देशांकन) फायद्यासाठी पात्र ठरतो)

कमावलेला नफा आहे: 5000 (26-16) = ₹ 50000
प्रथम, आपण महागाई समायोजित खरेदी किंमतीवर येऊ:
महागाई-समायोजित खरेदी किंमत: ( 280 /200)*16 =22.4 

व्यवहारासाठी दीर्घकालीन भांडवली नफा आहे,
कमावलेला नफा x {(वर्ष 2018-19 मध्ये युनिटची किंमत) - (महागाई-समायोजित खरेदी किंमत)}
5000 x (₹ 26- ₹ 22.4) = ₹ 18000
(येथे 2018-19 साठी महागाई निर्देशांक क्रमांक 280 आहे आणि 2012-13 साठी 200 आहे. हे आकडे आयकर साइटवरून घेतले आहेत) 

टीप: प्रत्येक आर्थिक वर्षासाठी वित्त मंत्रालयाद्वारे ही महागाई निर्देशांक क्रमांकाची किंमत अधिसूचित केली जाते आणि आयकर वेबसाइटवर उपलब्ध आहे.

संबंधित प्रश्न:
म्युच्युअल फंड गुंतवणुकीतून कमावलेल्या नफ्यावर मला कर भरावा लागेल का?
माझे वार्षिक उत्पन्न करमुक्त उत्पन्नाच्या आरंभ रकमेपेक्षा कमी असल्यास काय?मी माझी म्युच्युअल फंड गुंतवणूक विकून कमावलेल्या नफ्यावर काही TDS असेल का?